Αρ. 105. THE ROLE OF HUMAN CAPITAL IN ECONOMIC GROWTH: EVIDENCE FROM GREEK REGIONS

S. Karagiannis, N. Benos. 2009. (Mε ελληνική περίληψη.)

 

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εκτιμηθεί εμπειρικά η σχέση ανθρωπίνου κεφαλαίου και οικονομικής μεγέθυνσης για τους ελληνικούς νομούς την περίοδο 1981-2003. Χρησιμοποιούμε ως δείκτες εκπαίδευσης τις εγγραφές στο πρώτο και δεύτερο επίπεδο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ως ποσοστό της αντίστοιχης πληθυσμιακής ομάδας και το λόγο μαθητών-καθηγητών στα δύο επίπεδα εκπαίδευσης. Επίσης, κάνοντας μια ευρύτερη θεώρηση του ανθρωπίνου κεφαλαίου, χρησιμοποιούμε δύο δείκτες υγείας, τους νοσοκομειακούς γιατρούς και τα νοσοκομειακά κρεβάτια. Οι εκτιμήσεις μας δείχνουν ότι τα ποσοστά εγγραφής στα δύο επίπεδα εκπαίδευσης έχουν θετική συσχέτιση με την μεγέθυνση, ενώ ένας ψηλότερος λόγος μαθητών-καθηγητών έχει αρνητικό αποτέλεσμα στη μεγέθυνση. Επιπλέον, ο αριθμός των νοσοκομειακών γιατρών φαίνεται ότι ενισχύει τη μεγέθυνση. Ορίζουμε δύο ομάδες νομών (ψηλού και χαμηλού εισοδήματος) και υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ετερογένειας μεταξύ των δύο ομάδων ως προς τις αποδόσεις του ανθρωπίνου κεφαλαίου. Επιπρόσθετα, υπάρχουν σημαντικές θετικές εξωτερικές επιδράσεις ανθρωπίνου κεφαλαίου μεταξύ όμορων νομών.

Πιο συγκεκριμένα, για το σύνολο του δείγματος οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι τα ποσοστά εγγραφής των μαθητών έχουν μια μικρή, αλλά σημαντική συσχέτιση με την μεγέθυνση στις περισσότερες περιπτώσεις. Ακόμη, όσο περισσότεροι είναι οι μαθητές σε σχέση με τους καθηγητές, το οποίο μετρά την ποιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τόσο επιβραδύνεται η μεγέθυνση. Επίσης, ένας ψηλότερος αριθμός νοσοκομειακών γιατρών ενισχύει την αναπτυξιακή δυναμική. Ο ετήσιος ρυθμός κατά συνθήκη σύγκλισης εκτιμάται σε 17%.

Κατόπιν, χωρίζουμε τους νομούς σε χαμηλού και υψηλού εισοδήματος ανάλογα με το αν το μέσο κατά κεφαλή ΑΕΠ τους την περίοδο 1981-2003 είναι μεγαλύτερο ή μικρότερο του διάμεσου ΑΕΠ όλων των νομών το ίδιο διάστημα και κάνουμε τις ίδιες εκτιμήσεις με αυτές, που κάναμε για το σύνολο του δείγματος. Τα αποτελέσματα δείχνουν μια στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση των ποσοστών εγγραφής στα δύο επίπεδα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη μεγέθυνση στις περιοχές υψηλού εισοδήματος, ενώ η συσχέτιση είναι στατιστικά ασήμαντη στις περιοχές χαμηλού εισοδήματος. Αυτό εξηγεί τη μικρή συσχέτιση αυτών των μεταβλητών με τη μεγέθυνση στο σύνολο του δείγματος. Ακόμη, διαπιστώνεται μια στατιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση του λόγου μαθητών-καθηγητών με μεγέθυνση στους νομούς χαμηλού εισοδήματος, ενώ η συσχέτιση είναι ασήμαντη στους νομούς χαμηλού εισοδήματος έχοντας ως συνέπεια ένα αδύναμο αποτέλεσμα για το σύνολο του δείγματος. Επιπλέον, περισσότεροι νοσοκομειακοί γιατροί είναι ωφέλιμοι για την οικονομική ανάπτυξη και στις δύο ομάδες περιοχών. Επιπλέον, φαίνεται ότι υπάρχει κατά συνθήκη σύγκλιση και στις δύο ομάδες νομών.

Επιπρόσθετα, οι εκτιμήσεις για το σύνολο των νομών δείχνουν ότι ο ρυθμός μεγέθυνσής τους συσχετίζεται θετικά με τους δείκτες εκπαίδευσης και υγείας των όμορων νομών, το οποίο δείχνει την ύπαρξη θετικών εξωτερικοτήτων του ανθρωπίνου κεφαλαίου μεταξύ γειτονικών περιοχών.

Οι εκτιμήσεις για τους νομούς χαμηλού και υψηλού εισοδήματος χωριστά δείχνουν ότι οι εξωτερικότητες εκπαίδευσης είναι ισχυρότερες στις πλούσιες περιοχές σε σχέση με τις φτωχότερες, ενώ οι εξωτερικότητες υγείας είναι εντονότερες στους νομούς χαμηλού εισοδήματος. Η ύπαρξη κατά συνθήκη σύγκλισης επιβεβαιώνεται και σε αυτές τις εκτιμήσεις.

Τα παραπάνω αποτελέσματα δείχνουν ότι η υγεία είναι σημαντικότερη για τη μεγέθυνση στους νομούς χαμηλού εισοδήματος, ενώ η εκπαίδευση είναι ζωτικότερης σημασίας για τους πλουσιότερους νομούς. Συνεπώς, μεγαλύτερο μερίδιο της δημόσιας χρηματοδότησης για υπηρεσίες υγείας είναι σκόπιμο να δοθεί στις οικονομικά υστερούσες περιοχές, ενώ σχετικά υψηλότερο μερίδιο της χρηματοδότησης για εκπαίδευση είναι χρήσιμο να κατευθυνθεί στις ευπορότερες περιοχές. Γενικά, τα αποτελέσματα τονίζουν την ανάγκη για μεγαλύτερη χρηματοδότηση τόσο της υγείας όσο και της παιδείας σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας προκειμένου για την προώθηση της οικονομικής μεγέθυνσης. Πιστεύουμε ότι οι ασκούντες πολιτική πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη αυτά τα ευρήματα στο σχεδιασμό πολιτικής σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

 

(pdf)