Αρ. 54. ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΑΝΕΜΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ: ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΠΟΛΥΚΛΑΔΙΚΟΥ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

Αλ. Σαρρή, Στ. Ζωγραφάκη, Π. Καρφάκη. 2004. | ISBN: 960-341-048-9

 

Η έρευνα έχει ως σκοπό την διερεύνηση των επιπτώσεων στην οικονομία, τα νοικοκυριά, και τα έσοδα του δημοσίου, από διάφορα μέτρα φορολογικών αλλαγών στην Ελλάδα. Για την έρευνα χρησιμοποιήθηκε ένα υπόδειγμα υπολογιστικής γενικής ισορροπίας για την Ελλάδα, που ενέχει μεγάλη λεπτομέρεια όσον αφορά την κατανομή εισοδήματος, καθώς και φορολογικών μέτρων. Το υπόδειγμα αποτελεί προσαρμογή του υποδείγματος που είχε κατασκευαστεί από την ίδια ομάδα για την ανάλυση σεναρίων αλλαγής της αγροτικής πολιτικής στην Ελλάδα. Το προηγούμενο υπόδειγμα όμως χρειάστηκε μία αρκετά μεγάλη σειρά από αλλαγές για να χρησιμοποιηθεί. Εκτός από την αλλαγή στις κατηγορίες προϊόντων, έγιναν μεγάλες αλλαγές στην δομή του υποδείγματος που αφορά την φορολογία, καθώς και την ενσωμάτωση της φοροδιαφυγής. Οι αλλαγές έγιναν έτσι ώστε να αντιστοιχούν στις ακριβείς φορολογικές κλίμακες φυσικών προσώπων και τον τρόπο με τον οποίο υπολογίζονται οι διάφοροι έμμεσοι φόροι. Το υπόδειγμα όπως τελικά διαμορφώθηκε αποτελεί το πρώτο εμπειρικό πλαίσιο για την λεπτομερή διερεύνηση φορολογικής πολιτικής στην Ελλάδα, και ειδικά για τις επιπτώσεις της φορολογίας στην κατανομή εισοδήματος.

Ανάλυση μικροστοιχείων της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ), στα πλαίσια του Πίνακα Κοινωνικής Λογιστικής του υποδείγματος, και μικροστοιχείων που δόθηκαν από το του ΚΕΠΥΟ, και σύγκριση μεταξύ των, έδειξαν σε γενικές γραμμές τα επίπεδα της φοροδιαφυγής στην Ελλάδα, και έκαναν δυνατό τον προσδιορισμό της φοροδιαφυγής για τις 15 κατηγορίες νοικοκυριών του υποδείγματος ξεχωριστά.

Οι προσομοιώσεις του υποδείγματος αφορούν πρώτα μία σειρά από αλλαγές σε συγκεκριμένους φορολογικούς συντελεστές έτσι ώστε να δείχνονται οι οριακές αλλαγές από την μεταβολή κάθε μέτρου. Οι προσομοιώσεις έγιναν με δύο διαφορετικές υποθέσεις όσον αφορά το μακροοικονομικό “κλείσιμο” της οικονομίας, δηλαδή διαφορετικές υποθέσεις σχετικά με την μακροοικονομική συμπεριφορά της αγοράς εργασίας.

Οι προσομοιώσεις που έγιναν έδειξαν τα εξής:

 

1. Ο προοδευτικότερος τρόπος να μειωθεί η άμεση φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων είναι να μειωθεί ο συντελεστής φορολόγησης του πρώτου φορολογικού κλιμακίου.

2. Η μείωση των φορολογικών συντελεστών εισοδήματος φυσικών προσώπων πρέπει να συνοδευτεί με μέτρα αύξησης των πόρων του δημοσίου, ή με μείωση των δημοσίων δαπανών αν πρόκειται να μην διαταραχθεί η δημοσιονομική ισορροπία που έχει επιτευχθεί τα πρόσφατα χρόνια, και η οποία κατέστησε δυνατή την είσοδο της Ελλάδας στην ΟΝΕ.

3. Η μείωση των φορολογικών συντελεστών στους φόρους φυσικών προσώπων κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες και η αύξηση των αντίστοιχων ορίων των φορολογικών κλιμακίων κατά 1 εκατομμύριο έχουν περίπου τις ίδιες μακροοικονομικές, δημοσιονομικές και αναδιανεμητικές επιπτώσεις.

4. Η τρέχουσα δομή του ΦΠΑ, όπως έχει εφαρμοστεί, έχει προοδευτικές επιδράσεις στα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών.

5. Ο φόρος οινοπνεύματος δεν φαίνεται να έχει σημαντικές αρνητικές ή αναδιανεμητικές επιδράσεις, και η αύξησή του μπορεί να αυξήσει τα δημόσια έσοδα, χωρίς να επηρεάσει πολύ αρνητικά την υπόλοιπη οικονομία.

6. Η επιβολή ΦΠΑ 18% στις κατασκευές έχει αρνητικές επιδράσεις στην συνολική οικονομική δραστηριότητα και τις ιδιωτικές επενδύσεις, οδηγεί σε αντιπροοδευτική μείωση των πραγματικών εισοδημάτων των φορολογουμένων, αλλά μπορεί να επιφέρει σημαντικές δημοσιονομικές εισροές.

7. Μία μείωση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης είναι προοδευτικό μέτρο, και αντίθετα μία αύξησή της είναι αντιπροοδευτική.

8. Η μείωση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης είναι μέτρο προοδευτικό όσον αφορά την κατανομή εισοδήματος, αλλά με μεγάλο δημοσιονομικό κόστος, πράγμα που σημαίνει ότι οποιαδήποτε τέτοια αλλαγή πρέπει να συνοδευτεί από μέτρα αναπλήρωσης της απώλειας φορολογικών εσόδων, για να μην διαταραχτεί η δημοσιονομική ισορροπία.  

9. Η αύξηση της φορολογία της περιουσίας δεν έχει ουσιαστικές επιπτώσεις στο ΑΕΠ και τα φορολογικά έσοδα.

10. Οποιαδήποτε γενική μείωση της φοροδιαφυγής λειτουργεί σαν προοδευτικός φόρος.

11. Τα παραπάνω συμπεράσματα είναι σε γενικές γραμμές εύρωστα ως προς τις δύο ριζικά διαφορετικές υποθέσεις σχετικά με την μακροοικονομική προσαρμογή της αγοράς εργασίας.

 

Οι αλλαγές που προσομοιώθηκαν από την μεταβολή συγκεκριμένων φορολογικών συντελεστών έδειξαν τις αλλαγές από κάθε μέτρο ξεχωριστά. Αυτές οι αλλαγές μπορούν να συνδυαστούν γραμμικά, έτσι ώστε να δείχνουν κατά πρώτη προσέγγιση τις αλλαγές από συνθετότερα σενάρια φορολογικής μεταρρύθμισης.

Τέλος έγινε προσομοίωση ενός σεναρίου φορολογικής μεταρρύθμισης το οποίο θεωρούμε ότι είναι συμβατό με τις προτάσεις της Επιτροπής για την Αναμόρφωση του Ελληνικού Φορολογικού Συστήματος, και τις προτάσεις που κατά καιρούς έχουν δημοσιοποιηθεί. Το σενάριο περιλαμβάνει τις εξής αλλαγές:

 

Μείωση του φορολογικού συντελεστή του πρώτου φορολογικού κλιμακίου (από 1 εκατ. μέχρι 2,5 εκατ. δρχ.) κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες. Καθόσον ο συντελεστής αυτός είναι 5%, αυτή η υπόθεση στην ουσία αντιστοιχεί με αύξηση του αφορολόγητου ορίου από 1 εκατομμύριο σε 2,5 εκατ. δρχ. Όπως δείχθηκε πιο πάνω ο φορολογικός αυτός συντελεστής έχει σημαντικές επιπτώσεις στους άμεσους φόρους αλλά και είναι πολύ αντιπροοδευτικός, άρα η μείωση του αναμένεται να ωφελήσει κυρίως τα φτωχά νοικοκυριά και κατά ένα μικρότερο μέρος τα μεσαία.

 

Μείωση όλων των υπόλοιπων φορολογικών συντελεστών κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες.

Αύξηση όλων των συντελεστών ΦΠΑ κατά μία ποσοστιαία μονάδα.

Αύξηση όλων των συντελεστών έμμεσων φόρων κατά 10%.

 

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι ένα τέτοιο σενάριο είναι δημοσιονομικά ουδέτερο αν υπάρξει μία ταυτόχρονη μείωση της φοροδιαφυγής κατά 35%. Βέβαια το σενάριο μπορεί να γίνει δημοσιονομικά ουδέτερο με διαφορετικού μεγέθους αλλαγές στους επιμέρους φορολογικούς συντελεστές, χωρίς να αλλάξει το επίπεδο της φοροδιαφυγής. Οι προσομοιώσεις έδειξαν ότι ένα τέτοιο σενάριο, χωρίς την ταυτόχρονη πάταξη της φοροδιαφυγής, ωφελεί τα πραγματικά εισοδήματα όλων των νοικοκυριών, αλλά αν μειωθεί η φοροδιαφυγή, τότε ωφελεί κυρίως τα εισοδήματα των μεσαίου εισοδήματος νοικοκυριών. Το σενάριο είναι προοδευτικό όσον αφορά την φορολογία με την έννοια ότι μειώνει την φορολογία των μεσαίων νοικοκυριών ενώ αυξάνει την φορολογία των πλουσίων.

 

Τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται μπορούν να βοηθήσουν στον σχεδιασμό μίας φορολογικής μεταρρύθμισης διότι δείχνουν τις δυνητικές αλλαγές σε όλες τις κατηγορίες των μεταβλητών που μπορεί να ενδιαφέρουν μία κυβέρνηση. Αυτό μπορεί να συντελέσει στην καλύτερη χάραξη των φορολογικών μεταρρυθμίσεων που εξετάζονται.